'De kwetsbaarheid loert om de hoek'
Kasper, Jakob en Liesbeth maakten een prachtig boek over de Belgische speeltuin Kinderweelde om de vrijwilligers die die plek maken een hart onder de riem te steken
Is er een sympathiekere daad denkbaar dan ‘vrijwilligen’? Een stukje tijd inleveren van je enige leven om kosteloos, voor een ander, voor de gemeenschap of voor de natuur, of al die zaken gecombineerd, je in te zetten? Het is geweldig, ik hou er van. Een keer heb ik zelfs voor de Heemvriend gevrijwilligd toen ik met vriend Jop afval ging rapen (al was dat eigenlijk ook voor de likes, dus niet volledig onbaatzuchtig). Mijn punt is: ik hou van vrijwilligers, ook als ik er zelf de tijd of zin niet voor heb. Daarom ben ik blij nu aandacht aan anderen te kunnen besteden die vrijwilligen!
Daarom vandaag een interview over het boek Kinderweelde, van kunstenaars Jakob Van den Broucke, Kasper Demeulemeester (die samen officieel het ‘Tijdelijk Informatie Centrum (T.I.C.)’ vormen) en ontwerper Liesbeth Feys. Het boek gaat over een speeltuin in Meerhout, die Kinderweelde heet.
Het komt voort uit een eerdere artistieke greep van Kasper en Jakob. Die liepen in 2019 ieder vanuit hun eigen woonplek (Brussel en Gent) naar Meerhout, een plek in België die zo’n vijftig kilometer onder Tilburg ligt, om elkaar daar te ontmoeten. In 2020 en 2021 kwamer daar publicaties en tentoonstellingen uit voort (waaronder Heimat, fase 1: De Tocht), en nu dus ook dit boek over de speeltuin.
Het boek lijkt in eerste instantie sober van opzet: foto’s van spelende kinderen van nu en toen (de speeltuin bestaat al sinds de jaren vijftig), archiefmateriaal wisselt af met nieuwe fotografie, krantenartikelen en bouwplannen geven een suggestie van veelheid, maar het geheel maakt een minimalistische indruk. Toch voel je dat er een hele wereld achter ligt. Niet alleen door het boek en de geschiedenis van de speelplek zelf, maar ook door iets anders. Door wat? Door de vrijwilligers natuurlijk.
Om dat gevoel nog beter te begrijpen, spraken we Jakob, Kasper en Liesbeth. We bespraken de vijf w’s (wie, wat, waar, wanneer en waarom) en de h (hoe) van de journalistiek, want dat is wat werkt.
Wat hebben jullie gemaakt?
Kasper: “We hebben een boek gemaakt. Het boek heet Kinderweelde.”
Jakob: “Het is een boek met foto’s die we zelf gemaakt hebben en foto’s die we verzameld hebben op basis van archiefmateriaal over en van speeltuin Kinderweelde.”
Liesbeth: “Het is een project waar jullie al een paar jaar mee bezig zijn. Ik ben er als laatste bijgekomen. Ik ben het boek gaan maken, door een selectie te maken uit de archieffoto’s en het andere beeldmateriaal. Daarna heb ik een interpretatie gemaakt van jullie project of proces. Dat alles heb ik in boekvorm gegoten.”
Wie zijn jullie?
Kasper: “Ik ben Kasper. Wij zijn het uitvoerend comité van T.I.C., afdeling Meerhout.”
Jakob: “Ik ben Jakob, mede-lid uitvoerend comité T.I.C.”
Liesbeth: “Ik ben Liesbeth, en, ja, ik ben de vormgever van het boek.”
Jakob: "Co-opererende kunstenaar.”
Liesbeth: “Akkoord.”
Waarom hebben jullie dit boek gemaakt?
Kasper: “We zijn aan het project begonnen, omdat we iets wilden vertellen over de kwetsbaarheid van plekken als Kinderweelde. Kinderweelde is niet alleen een bijzondere speeltuin, het is een vereniging van mensen. In 1959 is ze gestart door vrijwilligers van katholieke verenigingen, en sindsdien wordt ze ook door vrijwilligers draaiende gehouden. Oorspronkelijk werden alle speeltuigen door de lokale smid, Sjarel Coene, gebouwd. Een heel deel van de speeltuigen zijn nog steeds die historische constructies, al werden ze met de jaren wat aangepast, onder druk van de veranderende veiligheidsnormen. Maar een plek waar mensen zich onbetaald al 63 jaar lang voor inzetten – zoiets willen wij vieren en onder de aandacht brengen.
De aanleiding voor ons om er iets mee te doen kwam in 2020, toen de speeltuin was gesloten vanwege covid, en zelfs toen ze weer open mochten gesloten bleef, omdat alle vrijwilligers die er werken tot de risicogroep behoren. Ze bleven gesloten, om zelf niet in gevaar te komen. Daar werden vele mensen in de buurt toen woedend over, en dat heeft ons weer getriggerd om aan de slag te gaan: er was haat tegen die lieve vrijwilligers en onbegrip vanuit de gemeenschap. De toekomst van die plek was daardoor wat ons betreft in gevaar, want als die mensen ermee ophouden en er geen jongere generaties vrijwilligers bijkomen, houdt de plek op te bestaan. Dus gingen we nadenken over hoe we iets konden maken om de plek te steunen. Met een boek konden we de aandacht erop vestigen en ze een hart onder de riem steken."
Jakob: “We merken dat die kwetsbaarheid steeds om de hoek loert. De laatste tijd staat de speeltuin onder druk bijvoorbeeld van een overbuur die z’n best doet de speeltuin te doen sluiten. Hij zou een rechtszaak beginnen tegen de speeltuin, hij vindt dat er te veel overlast is. Maar er is iets paranoïdes aan die man, hij begint steeds te filmen als er ook maar iets gebeurt. Hij is het leven van de voorzitster van de speeltuin echt zuur aan het maken. Die spanning leeft er nu enorm, die komt er nog bij. Er zou een nieuw speeltuig gebouwd worden, dat eind april klaar moest zijn, maar dat is er nog steeds niet gekomen omdat de overbuurman dat tegenhoudt.”
Kasper: “Wij waren foto’s aan het maken in de speeltuin, de overbuurman maakte daar een video van, waarop wij hem weer gingen filmen, terwijl dat gebeurde. Merkwaardig.”
Wat voor man is het?
Jakob: “We hoorden dat hij de voorzitster van Kinderweelde ervan beschuldigt zijn paarden te hebben vergiftigd.”
Kasper: “Er zijn veel aspecten aan het verhaal. Die man heeft het huis geërfd en dan beslist dat helemaal op te knappen en er te komen wonen, goed wetende dat de speeltuin daar is. Dat maakt het voor ons eens te meer duidelijk dat zo’n plek en hoe die functioneert helemaal niet evident is. Het is een kwetsbaar gegeven, vrijwilligers die zich voor iets inzetten, uit vrije wil. Dus ja, de uitzonderlijkheid van die plek, dat willen we echt eren.”
Wanneer hebben jullie dit boek gemaakt?
Kasper: “Van bij het hele prille begin van het Tijdelijk Informatie Centrum leefde het idee iets te doen rondom de speeltuin. In de publicatie Heimat 1 stond al een oproep herinneringen in te sturen aan de speeltuin, dus dat was begin 2020. Vervolgens hebben we materiaal verzameld, tot september 2023, dan hebben we een feest georganiseerd: Dag van speeltuin Kinderweelde. Er was toen gratis inkom voor iedereen, er waren pannenkoeken, en in een zaaltje op de speeltuin een kleine tentoonstelling met een deel van de beelden die later ook in het boek zijn terechtgekomen. Op die dag hebben we ook het boek officieel aangekondigd, waardoor we ons tegelijkertijd verplichtten het daadwerkelijk af te maken.”
Liesbeth: “Ik heb toen al het verzamelde materiaal gekregen: foto’s, documenten, archiefmappen, cd’s. En dan ben ik begonnen te ontwerpen.”
Cd’s!
Kasper: “Het archief bestaat uit een boodschappentas, gevuld met materiaal.”
Hoe hebben jullie dit boek gemaakt?
Liesbeth: “Het is een spiraal-gebonden boek, handmatig geperforeerd, met hulp van de spiraalbinder Jakob. De cover is van een harder karton. De titel, Kinderweelde, is op elke cover handmatig geschreven met lijm en zand. Dat zand is afkomstig uit de speeltuin van Meerhout, die Jakob is gaan halen met een emmer en met de trein naar Oostende heeft gebracht.”
Jakob: “De foto’s die je in het boek ziet, zijn op twee momenten gemaakt. Een moment was als de speeltuin open was, maar dan moesten we kinderen vragen of we foto’s van ze konden maken. Dan moet je ook toestemming hebben van ouders, dat is niet handig. Dus hebben we ze onherkenbaar in beeld gebracht. We hebben ook nog een dag georganiseerd met de lokale lagere school. We gingen als een soort filmcrew te werk: we vroegen de kinderen om de herinneringen en de verhalen na te spelen die anderen ons verteld hadden. De meeste van de foto’s die je ziet zijn dus een soort re-creaties van herinneringen van mensen die nu geen kind meer zijn.”
Liesbeth: “Oja, en doorheen het boek zijn steeds dezelfde vier kleuren gebruikt.”
Kasper: “We hebben die vier kleuren zo gekozen, omdat de speeltuigen in vier kleuren zijn geschilderd. Dat was twee jaar geleden niet het geval, maar een gepensioneerde schilder met rust heeft met de hand de volledige speeltuin herschilderd. Ik had het er vandaag met hem nog over, hoe hij ook plastic tuintafels in die vier kleuren heeft geverfd. Echt wel apart. De liefde voor dat goed te doen, voor het niet even ‘zomaar’ te doen. Hij heeft ook heel dure verf gebruikt die jaren meegaat. Hij was daarstraks zelfs aan het foeteren, omdat de verf loskomt: ‘die kinderen prutsen eraan’, had hij gezegd. Daar zie je dan ook wel een spanning tussen de functie van de plek - een speeltuin - en gepensioneerde vrijwilligers - die willen dat alles mooi en goed georganiseerd verloopt. Dat is deel van de spanning die de vrijheid van spelen kan oproepen. Het hele boek gaat daarmee ook over het plezier van het spelen.”
Liesbeth: “Vandaar dat het boek spiraalgebonden is en niet enkel strak gelijmd.”
Wat spreekt jullie zo aan aan de vrijwilligers van Kinderweelde?
Jakob: Er zijn verschillende generaties vrijwilligers, die sterk gestuurd zijn door de voorzitters. Iedereen heeft z’n rol: van het aan de poort staan, tot in de snoepwinkel werken. Dat laatste is er belangrijk, de snoepkesoma is bijvoorbeeld redelijk fenomenaal en gekend bij alle kinderen in de streek.
Kasper: “Die gemeenschapszin is belangrijk voor ons. De ingang voor kinderen is nog steeds gratis. Het beste café terras van Meerhout vind je bij Kinderweelde, en dat bestaat enkel als functie van het spelen. Op die manier blijven ze een gemeenschappelijke plek. Op veel plekken is recreatie een puur commercieel gebeuren, moet de recreatie winstgevend zijn – hier niet.”
Wil je dit boek aanschaffen? Mail dan naar tijdelijkinformatiecentrum@yahoo.com voor meer info, óf ga 5 en/of 6 oktober naar WIELS Art Book Fair in Brussel, daar is het ook te koop!
wat een fijn stuk en boekje!