Hoe walging over Spotify leidde tot mijn favoriete radiomoment

In de onregelmatig verschijnende rubriek ‘de ontheemding te lijf’ gaan we nieuwe vormen van ontheemding te lijf. Met vandaag: het gevoel te zijn beetgenomen door Spotify en het glorieuze radiomoment dat erna kwam. Als je dit stuk hebt uitgelezen voel je je iets beter dan ervoor.

Ik ken de bezwaren tegen Spotify, maar gebruik het al jaren met plezier. Los van het feit dat ik voor tien euro per maand ontstellend veel muziek tot mijn beschikking heb, is er de ‘Discover Weekly’: de dertig nummers die je op basis van – ja wat? Patronen? Vibes? – worden aanbevolen en die iedere maandag als playlist zijn in te zien.

Zoals zoveel dingen bij Spotify roept het vragen bij me op. Waarom maar dertig nummers per week? Waarom kun je oude afleveringen/lijsten niet terugluisteren of terugzien? Waarom kun je er niet voor kiezen om in een keer een lijst met een miljoen nummers aangeraden te krijgen die allemaal algoritmisch aan je ‘smaakprofiel’ zijn aangepast? Ik typ smaakprofiel zonder precies te weten wat ik daarmee bedoel.

En ondanks die ergernis daarover, de kunstmatige schaarste van aanbevelingen van de Discover Weekly, had ik toch een zeker ontzag voor die lijst. Ik dacht: op basis van enorme hoeveelheden datapunten – welke songs heb ik geliket, hoe lang luister ik naar bepaalde nummers, vangt Spotify via mijn koptelefoon op dat ik meeneurie?, mijn leeftijd, andere mensen die op mij lijken qua smaak en wat zij hebben geliket - krijg ik een prachtige reeks met nieuwe nummers aanbevolen.

De afgelopen jaren was die lijst zodoende vaak een fijn instrument. Pitchfork mag dan kapot zijn, poprecensies in kranten worden geschreven door oudere heren die elkaar de tent uitvechten voor het recht om over een cd’tje naar keuze te schrijven op de zeer schaarse plek die voor dat soort kopij is uitbesteed, maar ik krijg toch mijn nieuwe muziek binnen, ondanks het gegeven dat mij algoritmisch is voorgeschoteld. Sterker nog: dat ‘algoritmische’ voelde eerder als iets magisch. Er was daar iets of iemand, een technologie of entiteit, die veel van mij wist, iets dat de krochten van mijn ziel kende, en zodoende nummers wist aan te raden die juist waren.

Mijn Discover Weekly bevatte een fijnzinnige mix van folk, leftfield jazz of techno, melodieuze trance van het inmiddels alweer verantwoorde soort, verschillende soorten wave, shoegaze en postpunk, incidentele Neder-Italo, en meer dan eens ook nummers die ik al lang en breed kende maar om een of andere reden was vergeten (mijn fysieke muziekcollectie staat helaas al jaren bij m’n pa in de schuur - maar dat is een ander verhaal). Ik kende de Discover Weekly-playlist absoluut en zekere autoriteit toe - misschien juist doordat ik niet precies wist hoe het werkte.

Ik weet dat muzikanten worden uitgeknepen, dat Spotify ook gewoon een naar, kut tech-bedrijf is, maar een ding dacht ik zeker te weten: voor de eclectiek van mijn Discover Weekly had ik goed mijn best gedaan, door steeds aan te geven wat ik wel en niet leuk vond. En dat zij er bij het bedrijf dan een geheime datasaus overheen gooide, dat ze misschien illegaal verkregen data gebruikten om die lijst nóg sappiger te maken - wat zou het? Ik had geweldige muziek.

Dit alles voelde ik zo, tot aan een paar maanden terug. We hebben een kindje gekregen en ik zit veel meer thuis, ben minder onderweg en zet op mijn desktop zelden de Discover Weekly aan, of zelfs maar andere muziek van Spotify.

Verreweg het meeste wat ik vorig jaar draaide was klassieke muziek, in het bijzonder: Glenn Gould. In 2024 heb ik iedere ochtend de pianostukken van Bach opgezet, de Goldberg-variaties, gespeeld door Gould (de 1981-versie). Uitstekende ochtend-muziek, leuk voor met een baby, want het is complex, maar ook voorspelbaar, en ja, het is gewoon erg goed.

Een paar maanden terug keek ik voor het eerst in meer dan een half jaar weer eens naar mijn oude, geliefde Discover Weekly, en toen schrok ik. Wat bleek? Alle aanbevelingen waren ineens overgegaan op een soort poging mijn switch naar klassiek bij te benen. Weg was de shoegaze, de postpunk, weg waren de obscure disco-nummers, de sonische experimenten. Wat zat er tussen? Klassieke muziek. Alleen maar klassieke muziek. En niet eens interessante klassieke muziek. Ik ben geen enorme kenner, maar als je denkt dat ik iets nieuws leer als je me Vivaldi’s Vier seizoenen voorschotelt, dan is dat een vernedering. Ik bedoel: Bach: Cello Suite No. 1 in G Major, Prélude? Ben ik een autoreclame? Ben ik een top 10 best bekeken in Nederland-Netflix-serie? In welke wereld zou je me de Yo-Yo Ma-versie van Bachs cello suite no.1 aanbieden als zijnde een ontdekking? Wat is dat voor onmenselijk iets? Wat is dat voor dommigheid?

Ik voelde me, kortom, beetgenomen. Ik voelde me een enorme kluts, een kluns, een oen, een verliezer. Ineens snapte ik wat het was. Mijn Discover Weekly was helemaal geen geraffineerde machine voor ontdekking, het was de stompzinnige spiegel voor de narcist. Een lachspiegel, bovendien. Mijn eigen smaak, vervormd weerspiegeld door een kneiterdomme machine die om niets geeft behalve luistertijd en of jij je Premium-abonnement niet opzegt. En de sleutel is niet ‘ontdekking’, de sleutel is stiekem ‘meer van hetzelfde’. Ik dacht: iets aan Discover Weekly, Spotify, probeert mij een ‘goede lijst’ voor te schotelen, iets wil mij ‘plezier doen’. Maar nogmaals: dat is niet het geval. Er is daadwerkelijk iets anders aan de hand.

De duistere krachten zitten overal, ze kruipen vanuit de schaduwen via de randen je bewustzijn in. De staat van de wereld, het onophoudelijk afgrijselijke nieuws leidt tot onrust over je eigen gedrag, de confrontatie met je moraal, de confrontatie met de vraag of je wel genoeg doet. Maar het kwaad zit niet alleen in Elon Musk, in Trump, in Netanyahu, het zit niet alleen in influencers die naar Dubai vliegen, het kwaad zit ook in iets alledaags als je Discover Weekly.

Gelukkig zit er goed nieuws bij deze vaststelling. Rond dezelfde tijd dat ik mij beetgenomen voelde door Spotify’s ‘ontdekkingsalgoritme’, las ik het boek Filterworld van Kyle Chayka. In 304 pagina’s bespreekt de New Yorker-columnist aan de hand van persoonlijke observaties en interviews met mensen die hij vet vindt hoe een door algoritmes gedreven internet niet alleen het internet zelf, maar ook de cultuur en de menselijke ziel erodeert. Aan het einde ervan heeft hij echter een aanbeveling, die toen ik die voor het eerst las een beetje mal overkwam. “We moeten zelf weer curatoren worden”, schreef Chayka, en ik dacht: wow, toevallig moeten we allemaal doen wat toen jij zelf rond de 20 jaar oud was ‘het ding’ was: mixtapes maken, muziek verzamelen, je smaak cultiveren en je via je eigen goede smaak manifesteren in de wereld?

Toch bleef het hangen, en nadat Spotify was ontmaskerd, merkte ik ook dat ik de hele Spotify-ervaring even echt niet meer aankon. Een playlist opzetten met liedjes die je zelf hebt geselecteerd, ik werd haast fysiek onpasselijk van.

Na rondvraag bij vrienden kreeg ik een paar tips voor online radiostations, waaronder NTS Live, en de Breakfast Show van Flo. Dat zette ik op, en ik was direct verkocht, en, eerlijk gezegd, een beetje verliefd. Dit is Flo:

flollid

A post shared by @flollid

Drie dagen in de week, van 10 tot 12 uur, praat Flo Dill plaatjes aan elkaar vanuit een studio in Londen. Ik ken niemand anders op de radio met haar chill, niemand met haar platenselectie. Ik voel me steeds bevoorrecht en in leven ernaar te luisteren, en ik ben de hele tijd nieuwe muziek aan het ontdekken. Maar er is meer.

Een keer, ergens richting Kerstmis, vorig jaar, beantwoordde Flo een luisteraarsvraag. Ene ‘Bogsy’ had gevraagd of hij mogelijkerwijs een vergissing had gemaakt: hij, niet-woonachtig in Londen, had een stedentripje geboekt richting de hoofdstad om ‘de lichtjes te zien’ (waarmee volgens mij werd bedoeld: de kerstverlichtingen en feestelijkheden in de stad), maar hij begon zich af te vragen of hij (of was het zij?) misschien een vergissing had gemaakt. “Ooooo, Bogsy”, zei Flo toen (ik denk dat de naam ‘Bogsy’ was), “Bogsy, Bogsy, Bogsy.” Hij had inderdaad een enorme vergissing gemaakt, volgens haar, want het was nog zeker anderhalve week van Kerstmis weg, en toch was het al zó druk in de stad dat Flo het ‘carnage’ noemde.

Ik besef dat terwijl ik dit opschrijf het een hoog ‘je had er bij moeten zijn’-gehalte heeft, maar dat is ook precies mijn punt: er was iets om bij te zijn. Ik kan het fragment ook niet meer terugvinden in de streams, dus ik laat het erbij. Het was een warm, vriendelijk, geestig, menselijk moment, en ‘O Bogsy’ is een inside joke geworden bij ons thuis.

Een andere keer draaide Flo het nummer The Moon is Blue van Colourbox.

Flo had het gehoord in een film over een lesbische worstelaar met Kristen Stewart. Ik kende het niet, maar heb erop staan dansen met mijn zoni Toni, en we waren gelukkig, we hadden contact, we voelden ons zo levend, iemand, de mensen van de band Colourbox hadden dit nummer gemaakt, in de jaren tachtig in Engeland, iemand anders had het eruit gepikt voor een film omdat het iets met die persoon deed, Flo had dat gehoord in die film en ze draaide het nu voor ons, niet om ons aan een abonnement vast te laten houden, maar omdat het haar een goed gevoel gaf en ze anderen dat goede gevoel wilde doorgeven, en wij, wij dansten, en we dansten, en we zongen mee ook al konden we de tekst niet, ook al konden we nog niet eens praten, want Toni kan nog niet echt praten, maar we waren gelukkig, en we hielden even de duistere krachten op afstand, en als je danst op muziek van de radio van Flo dan is dat iets goeds en belangrijks, en ik geef het vijf sterren, en ik beveel je om nu erg hard te luisteren naar The Moon is Blue, en ik beveel je zelf even te dansen, en na te gaan hoe deze muziek tot je is gekomen, en je voelt je nu opgetogen en vol leven, veel voller met leven dan Spotify je je ooit zou kunnen laten voelen, is dat ok? Is dat goed voor je? Een fijne dag nog

Geen abonnement, wél waardering uitspreken? Overweeg een fooi:

p.s. Ik heb het gejinxt: Flo gaat nu even reizen en is pas eind maart terug met haar reguliere show :( Wel kun je de oude shows terugluisteren, maar voor de nieuwe authentieke ervaring moet je geduld hebben. Ze stond trouwens een paar maanden terug nog in de New York Times, dus als je meer over NTS en Flo wil lezen, klik hier

p.p.s. Net nadat ik dit schreef probeerde Spotify me een playlist voor te schotelen die wordt geupdate met de nummers die Flo in haar show draait. Niet vandaag Satan! In Harpers stond een tijdje terug een groot stuk van Liz Pelly die onderzoek had gedaan naar vieze praktijken bij Spotify met playlists en goedkope fopmuziek